کاوش موضوع معرفت شناسی
صفحه اصلی
معرفت شناسی
معرفت‌شناسی یا شناخت‌شناسی (به انگلیسی: Epistemology) شاخه‌ای از فلسفه است که به بررسی ماهیت، منشأ و حدود دانش می‌پردازد. این رشته که با نام «نظریه دانش» (به انگلیسی: Theory of Knowledge) نیز شناخته می‌شود، انواع مختلفی از دانش را کاوش می‌کند، از جمله دانش گزاره‌ای دربارهٔ واقعیت‌ها، دانش عملی در قالب مهارت‌ها، و دانش از طریق آشنایی که از تجربه مستقیم حاصل می‌شود. معرفت‌شناسان مفاهیمی چون باور، حقیقت و توجیه را مطالعه می‌کنند تا ماهیت دانش را درک کنند. برای کشف چگونگی پیدایش دانش، آن‌ها منابع توجیه مانند ادراک، درون‌نگری، حافظه، عقل و شهادت را بررسی می‌کنند.
مکتب شک‌گرایی توانایی انسان برای کسب دانش را زیر سؤال می‌برد، در حالی که فریب‌گرایی مدعی است که دانش هرگز قطعی نیست. تجربه‌گرایان معتقدند که تمام دانش از تجربه حسی سرچشمه می‌گیرد، در مقابل، خردگرایان بر این باورند که برخی دانش‌ها به تجربه حسی وابسته نیستند. انسجام‌گرایان استدلال می‌کنند که یک باور زمانی موجه است که با دیگر باورها سازگار باشد، در حالی که بنیان‌گرایان معتقدند توجیه باورهای بنیادی به باورهای دیگر وابسته نیست. درونی‌گرایی و بیرونی‌گرایی به این بحث می‌پردازند که توجیه صرفاً به حالت ذهنی وابسته است یا شرایط بیرونی نیز در آن نقش دارند.
شاخه‌های جداگانه معرفت‌شناسی بر دانش در حوزه‌های خاص مانند دانش علمی، ریاضی، اخلاقی و دینی تمرکز دارند. معرفت‌شناسی طبیعی‌شده به روش‌ها و اکتشافات تجربی وابسته است، در حالی که معرفت‌شناسی صوری از ابزارهای منطقی بهره می‌گیرد. معرفت‌شناسی اجتماعی جنبه‌های جمعی دانش و معرفت‌شناسی تاریخی شرایط تاریخی آن را بررسی می‌کند. معرفت‌شناسی با روانشناسی، که باورهای افراد را توصیف می‌کند، ارتباط نزدیکی دارد، در حالی که معرفت‌شناسی هنجارهای ارزیابی باورها را مطالعه می‌کند. این رشته همچنین با حوزه‌هایی مانند نظریه تصمیم، آموزش و انسان‌شناسی تلاقی دارد.
تأملات اولیه دربارهٔ ماهیت، منابع و دامنه دانش در فلسفه یونان باستان، هند و چین دیده می‌شود. رابطه بین عقل و ایمان موضوعی محوری در دوره قرون وسطی بود. عصر مدرن با دیدگاه‌های متضاد تجربه‌گرایی و عقل‌گرایی مشخص شد. معرفت‌شناسان قرن بیستم اجزا، ساختار و ارزش دانش را بررسی کردند و در عین حال بینش‌هایی از علوم طبیعی و علوم طبیعی را ادغام نمودند.... بیشتر در ویکی پدیا
